MUZEUM STUTTHOF

Stutthof

Obóz Stutthof był najdłużej działającym obozem koncentracyjnym – funkcjonował nieprzerwanie od 2 września 1939 roku do 9 maja 1945 roku. Już nazajutrz po ataku na Polskę przywieziono tu ciężarówkami pierwszych więźniów. Byli to Polacy i Żydzi aresztowani w Gdańsku i zajętej przez Wehrmacht części województwa pomorskiego w ramach, jak to nazwano, „oczyszczania z niepożądanych elementów” (Säuberungsaktion) terenów, które chciano przyłączyć do III Rzeszy.

Na dużej polanie leśnej między wioskami Stegna a Sztutowo więźniowie budowali baraki. Na miejsce obozu wyznaczono nielubiane przez mieszkańców miejsce za dawnym domem starców. Istniejąca w pobliżu kolonia kormoranów odstraszała spacerowiczów i zbieraczy grzybów lub jagód. Przebiegająca w pobliżu droga prowadziła do kilku niewielkich miejscowości na Mierzei Wiślanej. Ruch samochodowy był przez to niewielki. Z tego powodu miejsce obozu było dobrze izolowane. Z drugiej strony dzięki wspomnianej drodze i przebiegającej w pobliżu linii kolejki wąskotorowej można było zapewnić sprawny transport więźniów z całego Pomorza.

Po wizytacji Himmlera w listopadzie 1941 roku zmieniono status Stutthof na państwowy obóz koncentracyjny. Od tej chwili do obozu zaczęto przysyłać transporty więźniów z całej Europy. Obóz nieustannie rozbudowywano. Docelowo miało tu przebywać nawet 200 tys. więźniów w jednym czasie. Ludzie zmuszani byli do niewolniczej pracy w samym obozie i poza nim, np. w żwirowni, w stoczniach, fabrykach i w gospodarstwach rolnych. W Stutthof wybudowano hale fabryczne, w których więźniowie pracowali przy produkcji silników dla Kriegsmarine i Luftwaffe. Z czasem powstało tu krematorium a latem 1944 roku uruchomiono komorę gazową.

W obozie było więzionych ponad 110 tys. ludzi z 28 krajów. 65 tys. zmarło (w tym 28 tys. Żydów, a także więźniowie z Polski, Związku Radzieckiego, Danii, Norwegii, Finlandii i Węgier). Więźniowe ginęli od chłodu, głodu, chorób, niewolniczej pracy, sadyzmu strażników. Dla wielu Stutthof był tylko etapem w gehennie – zostali stąd wywiezieni do Auschwitz, Neuengamme lub innych obozów zagłady.

Wobec zbliżającego się frontu zarządzono ewakuację obozu. Tysiące więźniów zginęło w Marszu Śmierci i podczas morskiej ewakuacji. Gdy wojska radzieckie wkraczały do obozu – 9 maja 1945 roku, a więc dzień po kapitulacji Niemiec w obozie było już tylko 200 najbardziej chorych więźniów.